Dərələyəzli (Çivə kəndi) əmək qəhrəmanı Həsən Hüseynov

Həsən Abbas oğlu Hüseynov 1 iyul 1924-cü ildə Dərləyəz mahalının Çivə kəndində anadan olub. İlk orta təhsilini Çivə kəndində alıb.

Çivə kəndində ona dərs demiş Bilal müəllimi onun yaddaşında dərin iz buraxıb. H.Hüseynov 1944-cü ildə II Dünya müharibəsinə qatılıb. Müharibə bitdikdən sonra 5 ildə hərbi xidmətdə qalıb. Hərbidə Gürcüstan yolunun çəklişində sona qədər iştirak edib. Hərbi xidmətdən sonra doğma Dərələyəzə  Çivə kəndinə qayıdıb. Lakin müharibədə göstərdikləri vətənə sədaqət onları deportasiya edilməkdən xilas etməyib. O, Çivə kəndinin bütün əhalisi ilə birlikdə  1951-ci ildə türk düşməni  İ.Stalinin qərarı ilə doğma yurdunu tərk edərək Bərdə rayonuna köçürülmək məcburiyyətində qalıb. Yaşlı atası Kərbəlayi Abbas da daxil olmaqla onların ailəsi  bir müddət Bərdə rayonun Kətəlparaq kəndinin klubunda yaşamalı olublar. Sonra həmkəndlilərinin kompakt yaşadığı İmirli kəndinə köçüb. H.Hüseynov 26 yaşında Bərdə rayonu E.Telman adına kolxozda işləyərkən Mingəçevir dənizindən Qarabağ düzünə su çəkiləcəyi barədə məlumat alır.  H.Hüseynovun əməksevərliyi onu adıçəkilən tikintidə işləməyə sövq edir. O, Salyan Mexanizmlər Məktəbinin traktorçu kursunu bitirir. Bundan sonra o 1953-1957-ci illərdə “Qarabağmelosu tikinti”  trestinin 1 saylı tikinti-quraşdırma idarəsində 1981-ci ildən isə “Bərdəmelio” tikinti-quraşdırma idarəsinin ekskavator maşinist işləyir. H.Hüseynov Yuxarı Qarabağ kanalının tikintisində əvvəldən axıra qədər  iştirak edib. O,  on kilometrlərlə yaxşı qurulmuş suvarma kanallarını, kollektor-drenaj şəbəkəsi, yüz minlərlə kubmetr torpaq  sahəsinin qazıntısında iştirak etmişdir.  

Dağlıq Qarabağ suvarma şəbəkəsi, Tərtər, Ağdaş və Ağdərə  rayonlarında meliorasiya işləri aparmışdır. Tərtərçay su təsərrüfatı kompleksinin kanallarının tikintisi zamanı tikinti-quraşdırma idarəsinin fəhlələr briqadası Sərsəng SES-dən aşağıda 130 metrlik torpaq bəndi və Madagiz suqəbuledici, bunun sayəsində rütubət çöl rayonlarına 70,2 kilometr uzunluğunda sağ sahil və 22,4 kilometr uzunluğunda olan sol sahil kanalları vasitəsilə daxil olmuş, xüsusilə ekskavatorçu Həsən Hüseynov öz işində fərqlənmişdir.

Qabaqcıl ekskavatorçu maneələr qarşısında dayanmırdı məsələn, o Dağlıq Qarabağda tikinti  zamanı, qayalı yerin işi çətinləşdirdiyi yerdə işi asanlaşdırmaq üçün köhnə avtomobil yaylarından vedrə dişləri düzəldirdi, nəticədə ekskavatorçuların məhsuldarlığı əhəmiyyətli dərəcədə artdı.  Bataqlıq ərazilərin qurudulması zamanı Hüseynov şpalların əvəzinə onun layihələndirdiyi iki metal körpüdən istifadə edərək qaldırılması üçün qarmaqlar ilə qalxan, belə ki, ekskavator öz corduroy qoymaq başlamışdır. Melioratorun bu yenilikləri dörd işçini dəzgahda ağır işdən azad etdi. Ekskavator maşinisti IX beşilliyin planını vaxtından əvvəl yerinə yetirmiş - nəzərdə tutulan 929 qrunt əvəzinə 1,5 milyon kubmetr torpaq emal etmişdir. 1975-ci ilə qədər isə 1976-cı ilin planını artıq 1,5 dəfə artıqlaması ilə yerinə yetirmişdir. Rasional yanacaq sərfiyyatı və vaxt itkilərinin azaldılması hesabına 5 min rubldan çox qənaət edildi. Beşilliyin sonuna kimi Hüseynov Bərdə rayonunun “Sosializm” və “Azərbaycan” kolxozunun tarlalarında drenaj şəbəkələrinin çəkilişində işləyib. 3 ildə Həsən Hüseynov 10-cu beşilliyin planını  vaxtından əvvəl başa vurdu, Meliorator fəaliyyət göstərdiyi müddətdə 1 milyon kubmetr torpaq emal edib, 11,6 ton yanacağa qənaət edib. 1981-ci ilə qədər o, XI beşillik planın əhəmiyyətli hissəsini artıq yerinə yetirmişdi. Həsən Hüseynov özünü zəhmətkeş və çox tələbkar işçi kimi göstərmişdir. Müəssisədə  işlədiyi ilk iki ildə o skreperlərin mürəkkəb mexanizmini idarə etməyi öyrənənərək ekskavatorları qəbul etdi, Hüseynov tez sükan arxasına keçdi, onların texnologiyasını tez və hərtərəfli mənimsədi, dəzgahın bütün sirlərini diqqətlə öyrəndi. H.Hüseynova bu peşəni sevdirən ilk müəllimi Sosialist Əməyi Qəhrəmanı  Məcid Şərifzadə olub.  Hüseynova texnika sevgisini aşılayan da məhz o olub. Sonra Hüseynov özüdə ixtisaslı fəhlə kadrlarının yetişdirlməsi ilə məşğul olub. İlk tələbələri həmin SMU-da işləyən qardaşları İsmayıl və Şamxor Su Elektrik Stansiyasının tikintisində işləyən Süleyman,  və  oğlu Oruc olsa da  sonradan onun tələbələrin sayı 20-dən çox olur, onların arasında qonşu SMU və PMK-nın işçiləri də var idi. Bütün dövr ərzində o  70-dən çox gənc mütəxəssis hazırlayıb. SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 6 may 1977-ci il tarixli Fərmanı ilə Tərtərçay Su Təsərrüfatı Kompleksinin tikintisi zamanı böyük istehsalat uğurlarına və göstərdiyi əmək şücaətinə görə Hüseynov Həsən Abbas oğlu  Lenin ordeni və “Çəkic və Oraq” qızıl medalı təqdim edilməklə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. 7 noyabr 1981-ci il tarixində  Həsən Hüseynov SSRİ Dövlət Mükafatına layiq görülüb. 2002-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərdi Təqaüdünə layiq görülüb.Azərbaycanın ictimai həyatında fəal iştirak etmişdir. 1959-cu ildən Sov.İKP üzvü. Sov.İKP-nin 27-ci və Azərbaycan Kommunist Partiyasının 28-ci qurultaylarının nümayəndəsi, Bərdə rayon komitəsinin büro üzvü. Dəfələrlə rayon Sovetlərinə deputat seçilmişdir..

Ağır təbiəti, təvəzökarlığı ilə seçilən Həsən Hüseynov milli və dini dəyərlərə bağlı şəxsiyyət olub. SSRİ dövlətinin ən yüksək adlarını daşımasına baxmayaraq heç vaxt bu adlardan sui-istifadə etməyib. O, 1953-cü ildə Şərur rayonuun Ələkli kəndindən olan Huseynova  Zeynəb Bəylər Qızı ilə ailə qurub. Bu nigahdan onların 7 övladı olub.

Qızı Bəsti Hüseynova ali təhsilli həkim kimi uzun illərdi Bərdə rayonun müxtəlif kəndlərində tibb məntəqələrinə rəhbərlik edir. Oğlu Oruc Hüseynov hazırda onun işin davam elətdirir. Digər oğlu İslam Huseynov I Qarabağ savaşında iştirak edib,  II  qrup müharibə əlilidir.  

 Sosialist Əməyi Qəhramanı Həsən Hüseynov 21 iyun 2003-cü Bərdədə dünyasını dəyişib.

 Mənbələr.

1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin verilməsi haqqında «Azərbaycan» qəzetində dərc edilmişdir (3 oktyabr 2002-ci il, № 228) «Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu»nda dərc edilmişdir (31 oktyabr 2002-ci il, № 10, maddə 607)

2. Hüseynov Həsən Abbas oğlu// Azərbaycan Sovet Ensklopediyası // 10 ciliddə Bakı Qızıl Şərq mətbəəsi 1987 səh 289 

3.Р. Д. Абаскулиев, Е. Я. Шапиро. Четверть века на стройках мелиорации // Гидротехника и мелиорация : журнал. 1978. Январь.  С. 16-17.

4.Редаксија. Фәһлә шөһрәти // Коммунист : газета.  1981.  7 ноября.  С. 4.

5. S.Vəkilov. “Qərbi Azərbaycandan Deportasiya: İmirlidə məskunlaşma”. Red N Line MMC, Bakı 2023, səh 310.

Tədqiqatçı-hüquqşünas Səməd Vəkilov

Fotosessiya